Барысы турында да кыскача

Музейның күргәзмә залында Мөслим балалар сәнгать мәктәбе укытучысы Эльмира Галиеваның "Иҗади эзләнү " исемле картиналар галереясы эшли. Бу аның беренче күргәзмәсе, рәссам өчен беренче зур имтихан ул. Эльмира апа "сынау"ны уңышлы үтте. Аның җылылык, ихласлылык бөркеп торучы күргәзмәсе музейга килгән кунакларга бик ошый. Аның рәсемнәре миндә дә соклану хисләре уятты. Алар арасында табигать күренешләре, натюрморт, шәмаилләр дә бар.

Мөслим туган як музееның хәзерге чорны сурәтләгән экспозициясенә килеп керү белән районыбызның зур картасы күзгә ташлана. Ул рельефлы итеп, тауларны, елгаларны да күрсәтеп эшләнгән. Кайсы авыллар түбәнлектә, кайсылары тау өстендә урнашканлыгын күрергә мөмкин. Безнең Метрәй авылы таулы урында урнашкан. Имәнәй тавы Урал тау итәге икән ләбаса! Стенага Мөслимнең хәзерге фотолары урнаштырылган. Безнең Мөслим искиткеч матур. Безгә Бөтенрәсәй сабантуена килгән кунаклар сокланып киттеләр. Биредә районыбызның мәктәпләре, балалар бакчалары, предприятиеләре, җәмагатҗ урыннары турында да информация табарга мөмкин. Район үзәгендә 3 мәктәп, 5 балалар бакчасы эшли.

Революциягә кадәрге чорда ничек яшәгәннәрен өйрәндем. Ул вакытта авылларда байлар һәм ярлылар яшәгән. Ярлылар байларга ялланып эшләгән, кайвак4ыт тамак туйсын өчен генә дә эшләгән. Эшләре исә бик авыр булган. Әлеге фотода авыл ирләре басуда иген чәчә. Тубалларга икмәк салып, менә шулай кул белән чәчкәннәр. Ә җирне сөрүләре исә сабанга ат,үгез яки сыер җигеп башкарганнар. Биредә шулай ук башка көнкүреш әйберләре дә урын алган. Балаларга уйнарга уенчыклар, әлбәттә булмаган. Алар нәрчә тапсалар, шуның белән уйнаганнар. Мин музейда урнаштырылган уенчыклар арасында агач таяклар, хайван сөякләре, савыт-саба ватыклары күрдем. Ә бездәге уенчык ничек күп! Музейга баргач кына үзеңнең нинди матур тормышта яшәвеңне аңлыйсың икән бит.
Ә монысы урта хәлле кешенең ишегалды. Аның үз кулы белән ясалган эш кораллары, ат арбасы, көнкүреш кирәк-ярагы. Алар ярма яргыч белән онны да үзләре ясаган. Менә шундый уңган булган безнең бабаларыбыз.

Мөслимнең туган як музеенда районыбызда яшәүче төрле халыкларның борынгы заманнарда ничек яшәвен күрсәткән экпозиция бар. Безнең районда татар, рус, керәшен, марилар яши. Бу фотода руслар. Аларның киемнәре һәм көнкүреш ңиһазлары менә шушындый булган.
Ә монысы- татарлар. Монда бар әйбер чигүле, халкыбыз кул эшенә бик оста булган. Бишек миңа аеруча ошады. Авыл миче бездән аерылгысыз. Элек ул тормыш учагы булган. Ашарга пешергәннәр, өйне җылыткан, мич башында йоклаганнар да. Һәр татар гаиләсендә Коръән китабы булган. Әлеге китапларны музейга райондашларыбыз алып килгән. Мондый китаплар бездә дә бар, ул безгә әтиемнең бабасыннан калган. Ул бик укымышлы мулла булган. Мин үзебезнең нәселебез белән горурланам.

Мөслимнең туган як музеенда табигать экпозициясе бик бай. Биредә безнең районда яшәүче кыргый хайваннар һәм кошларның карачкылары, экспедицияләр вакытында табылган табылдыклар, хәтта мамонт сөяге дә бар. Әйе, әйе, кайчандыр безнең якларда мамонтлар яшәгән. Музейда куелган бот сөяге минем буйда. Димәк, мамонт бер этажлы өй биеклегендә булган. Музейда аның мөгезләре дә бар, ул 100 кг тирәсе булган. Шулай ук мамонтның тешләре, умыртка буыннары да табылган. Әлеге экспозиция миңа бик ошады.

Этот цирк был увлекательным шоу для всей семьи! Было так интересно и увлекательно, что 2 часа прошли как один миг. Там были и акробаты, гимнасты, жонглеры, моноциклы на льду, мастеры фигурного катания и многое другое.Всё представление с нами был безудержный весельчак клоун, он мне даже подарил жирафа, сделанный из воздушного шара.

Я первый раз был в ледовом дворце "Юность" г.Мензелинска. Здесь дети и взрослые занимаются фигурным катанием, играют в хоккей. По расписанию ледового дворца можно взять коньки на прокат.

История автомобилестроения чрезвычайно богата и интересна. Конструкторы во всём мире старались придумать и собрать идеальную машину. Было создано огромное количество автомобилей, которые были лучшими для своего времени. На такие ашины можно посмотреть в автомобильных музеях. Гостей города при въезде в Мензелинск встречает коллекция автомобилей различных марок, расположенная на территории Мензелинского АТП.
Руководитель АТП Рамиль Каримов из года в год пополняет свою коллекцию. Сейчас здесь имеются ЗИЛ-157, ПАЗ, ГАЗ-69, "Москвич" и ЛУАЗ и др. .Некоторые машины на ходу на них можно даже ездить . Коллекцию собирали со всех уголков России и Азии. Этот музей под открытым небом для взрослых и детей. Будет интересно всем увидеть своими глазами машины, которые уже не выпускаются.

Авылымның хәтер мемориалын быел яңарттылар, матурланды. Сугышта һәлак булганнарның исемнәрен янача, матур итеп язылган табличкалар урнаштырдылар. Сугын чоры турында мин мәктәбебез сайтындагы "Авыл тарихы" бүлегеннән түбәндәгеләрене укыдым:
1941 елның 22 июнендәге сугыш башлану турындагы хәбәр моңа кадәр бер эзгә салынып алга баручы авыл тормышын пыран-заран китерә. Күпләр бу хәбәрне басу түрендә ишетәләр, шунда ук илгә ябырылган дошманны бик тиз генә куып җибәрергә, илгә тыныч тормыш яулап кайтырга өметләнеп, фронтка озатуларын сорап гариза язалар. “Туры юл” колхозы беренче мобилизация вакытында ук 150 әзмәвердәй ир-егетен, шоферы белән бергә 2 автомашинасын, 50 атын фронтка озата. Ә колхозның бөтен эше, авырлыгы, илне икмәк белән тәэмин итү хатын-кызлар, яшүсмерләр һәм өлкәннәр иңсәсенә төшә. Әле 1941, 1942 елларда эш күпмедер дәрәҗәдә җиңелрәк бара.1941-1942 елларда авылга дошман кул астында калган җирләрдән эвакуацияләнеп килүчеләрне китерәләр. Аларның күбесе бала-чага, ә хатын- кызлар әз була. Бер авыз татар сүзе белмәгән Ленинград кешеләрен авыл халкы булдыра алган кадәр җылы каршылый, аларны правление йортына урнаштыралар. Авыл халкы үзенең дә кысын азыгын алар белән уртаклаша, ярдәм итәргә тырыша. Берәр еллап яшәгәч, аларны Ольгигодагы бояр йортына урнаштыралар, детдом итеп үзгәртәләр. Ватан сугышы елларында Метрәй авылыннан фронтка 356 кеше озатылып, шуларның 150 се яу кырларыннан әйләнеп кайтмады, өйләренә әйләнеп кайтканнары да авыр яралары төзәлеп бетмичә, якты дөньядан китә баралар.
Әлеге исемлектән мин бабамның әтисе- Шәрәфи бабамның да исемен таптым: Шәрифуллин Шәрәфи Шәрифулла улы. Мин аның белән горурланам!

Актаныш авылы ял паркындагы әлеге һәйкәл әллә каян күренеп тора. Янында китап формасында итеп. Тукай премиясе лауреатлары һәм Актаныш районы иҗат кешеләренең исемнәрен язганнар. Шагыйрьнең кыскача биографиясе түбәндәгечә.
Булачак шагыйрь хәзерге Арча районының Кушлавыч авылында 1886 елның 26 апрелендә Мөхәммәтгариф мулла гаиләсендә дөньяга килә. Малай туып дүрт ай ярым үткәч, Мөхәммәтгариф хәзрәт үлеп китә. Тол калган әнисен кияүгә бирәләр. Бәләкәй Габдулланы авылның Шәрифә исемле фәкыйрь бер карчыгына вакытлыча асрамага калдыралар. Шунда аның газаплы, авыр тормышы башлана.Бераз соңрак әнисе баланы үзе янына ала. Ләкин бәхетле чаклар озак булмый: әнисе дә вафат була. Үги атасы-мулла Габдулланы, озак та тормастан, әнисе ягыннан бабасына - Өчиле авылына кайтарып җибәрә. Ә инде бу гаиләдә балалар болай да күп була, шуңа Апуш күп кыенлыклар кичерә.Аннан соң аны Казанга асрамага бирәләр. Менә шундый фаҗигале аның балачагы. Нибары 27 яшькә кадәр генә яшәсә дә, ул бик күп шигырьләр язып калдыра. Мин аның шигырьләрен яратып укыйм һәм ятлыйм. Ә Актаныш шагыйрь һәм язучыларга бик бай икән.