Сабабызнын узэк урамында тыл батырлары очен хэйкэлгэ ремонт ясалды.БИРЕДЭ узлюренен якыннарын искэ алып чэчэклэрдэ алып килэлэр.Жину очен тыл хезмэтчэннэре дэ зур олеш керткэн.Районыбыз житэкчелэренэ шушы олы эшне башкарып чыкканнары очен олы рэхмэт.Хэйкэл 2017 елда ремонтланды.

Мөслим үзәк китапханәсендә даими рәвештә балалар өчен мастер- класслар үткәрелеп тора. Алар бергәләп кызыклы китапчыклар, төрле сувенирлар ясыйлар. Узган килүемдә мин дә шундый мастер- классларның берсендә катнашкан идем.

Бөек шагыйрь Габдулла Тукайның тормыш юлы һәм иҗатына багышланган кһргәзмәдә мин бик күп информация алдым. Шагыйрь Арча ягының Кушлавыч авылында 1886 елның 26 апрелендә (иске стиль буенча 14 апрельдә) Мөхәммәтгариф мулла гаиләсендә дөньяга килә. Малай туып дүрт ай ярым үткәч, Мөхәммәтгариф хәзрәт үлеп китә. Тол калган Мәмдүдәне (Габдулланың әнисен) Сасна Пүчинкәсе авылы мулласына кияүгә бирәләр. Бәләкәй Габдулланы авылның Шәрифә исемле фәкыйрь бер карчыгына вакытлыча асрамага калдыралар. Бераз соңрак аны үз әнисе яңа гаиләсенә алдыра. Ләкин озакламый үлеп китә һәм үги әтисе аны Өчилегә бабасына озата.
Бәләкәй Габдулла монда ятимлекне генә түгел, ачлыкны да татый. Бабасы, күрше авыллардан икмәк сыныклары теләнеп алып кайтып, балаларын ач үлемнән саклый. Ә бервакыт баланы, Казанга баручы бер ямщиккә утыртып, ерак, билгесез сәфәргә озаталар. Теге ямщик исә Печән базарына килгәч: «Асрарга бала бирәм, кем ала?» — дип кычкырып йөри.
Халык арасыннан бер кеше чыгып малайны үзләренә алып кайта. Яңа бистә һөнәрчесе Мөхәммәтвәли абзый белән Газизә абыстай шулай итеп малайлы булалар. Соңрак аны яңадан Өчилегә озаталар. Бераздан соң малайны Кырлай исемле авылдан ир баласыз Сәгъди абзыйга уллыкка озаталар.

Шулай рухи яктан авыл, крестьян тормышын тәмам күңеленә сеңдергән Тукайны көннәрдән бер көнне Кушлавыч авылының Бәдретдин исемле кешесе эзләп таба да Уральскига алып китә.
Уральск чоры
1895 елның кышында 18 көнле юлдан соң тугыз яшьлек Апушны Уральск шәһәрендәге татар бистәсенә сәүдәгәр Усманов Галиәскәр һәм аның хатыны Газизә йортына алып киләләр. Уральск халкы тарихта беренче мәртәбә ачыктан-ачык Беренче май демонстрациясен уздыра. Аннан җәй уртасында, көздә тагын берничә мәртәбә халык җыелышлары бу­лып ала. Замандашларының сөйләвенә караганда, халык демонстрациясен куып таратканда, Тукайның җилкәсенә жандарм офицерының камчы очы да эләгә.1905–1907 елларда Тукай бик кыю публицистик мәкаләләр белән чыгыш ясый. Галиәскәр вафат булганнан соң Тукай “Мотыйгия” мәдрәсәсенә күчеп килә. Мотыйгия мәдрәсәсендә монда Зөя өязе Кече Кайбыч авылыннан күчеп килгән Мотыйгулла хәзрәт Төхбәтуллин шәкертләргә фәлсәфә, астрономия фәннәре буенча дәресләр бирә, Омар Хәйям, Фирдәүси һәм башка дан казанган шәрык шагыйрьләренең эшләре белән таныштыра. Югары белемле алдынгы карашлы, бай китапханәгә ия булган бу шәхеснең Тукайның шагырь булып формалашуында роле чагыштыргысыз зур.
“Мотыйгыя” мәдрәсәсе каршында рус мәктәбе эшләп килгән. Алдан Тукай русча бер нәрсә дә аңламаган булса, берничә айдан соң йөгереп укый башлаган. Тора бара Габдулла- Пушкин һәм Лермонтов иҗаты белән мавыгып киткән. Нәкъ монда Тукайның рус һәм чит ил әдәбиятына мәхәббәте кабына. Иҗат юлының башында ул - укытучысының улына Казанда “Касыймия” мәдрәсәсендә укучы Камил Төхбәтуллинга бурычлы. 1905 елдагы революцион күтәрелү чоры Камилгә “Фикер” гәҗите, “Уклар” һәм «Новый век» журналын бастырырга мөмкинлек тудыра. Тукай бу басмаларда үзенең шигырьләрен киң җәмәгатьчелеккә чыгара.
Белемгә сусаган Тукай өчъеллык рус мәктәбенә кереп укый башлый. Мәдрәсәдә гарәп, төрек, фарсы телләрен бик яхшы үзләштергән малай кинәт кенә рус һәм Аурупа әдәбияты дөньясына чума.

1905 елның сентябрендә үк аның «Әлгасрелҗәдид» журналының реклама җыентыгында шигырьләре басыла. Ноябрьдә «Фикер» газетасы чыга башлый. Бераздан «Әл-гасрелҗәдид» күренә. Тукай инде монысында фактик редактор. Хыялда сатирик журнал чыгару. 1906 елныңиюнендә анысы да («Уклар») дөнья күрә. Монда да фактик редактор — Тукай.
Әмма туган туфрак шагыйрьне Казанга тарта.
Казан чоры
1907 елның сары яфраклар белән түшәлгән Казан урамына атлы повозкага утырып Тукай килеп керә. Шушы елның көзеннән Тукайның Казан чоры — халкына, Ватанына шигъри сүзен әйтер өчен бирелгән биш ел да сигез айлык дәвере башлана.
Казанда Тукай яңа дуслар таба. Болар: Фатих Әмирхан, Хөсәен Ямашев, Кәбир Бәкер, В.Бәхтияров, Галиәсгар Камал, Солтан Рахманколый, Гафур Коләхмәтов, бераз соңрак — Сәгыйть Сүнчәләй. Габдулла үзе теләгән әдәбият, журналистика өлкәсенә чума.
1910 елның башында журналист Әхмәт Урманчиев редакторлыгында сатирик журнал «Ялт-йолт» чыга башлый. Тукай бөтен көчен шушы журналга бирә, сатирик әсәрләренең бик күбесе «Ялт-йолт»та басыла. Ул шәһәрнең иҗтимагый эшләрендә актив катнаша, әйтик, «Шәрык клубы» программасындагы кичәләрдә концертлар, лекцияләрне оештыруда Г. Коләхмәтов, Ф. Әмирхан, Ф. Агеев, С. Рахманколый кебек алдынгы карашлы яшьләр белән бергә эшли. 1910 елның 15 апрелендә Шәрык клубында халык иҗаты буенча лекция укып, шәһәр яшьләрен таң калды.
1913 елның башында шагыйрьнең сәламәтлеге бик нык какшый. Ләкин ул иҗат эшен туктатмый. Тукайның соңгы айларында язган әсәрләре аның чын мәгънәсендә зур патриот, гражданин һәм тарихны тирәнтен аңлаган шәхес икәнен исбат итәләр.
1913 елның 15 апрелендә (иске стиль буенча 2 апреле) бөек шагыйрь Габдулла Тукайның гомере өзелә. Казан шәһәренең моңа кадәр андый күп халык җыйган җеназа күргәне булмый...

Безнең Мөслим районы талантларга бик бай. Бүген мин язучылар турында әйтергә телим. Якташ язучыларыбыз: Кашшаф Кормашев, Әхсәншәех  Кормаши, Зариф Мөэминов, Фоат Садриев, Харрас Әюп, Зөлфәт, Флүс Латыйфи, Мизхәт Хәбибуллин, Флүр Баһаутдинов, Факил Сафин, Шәмсия Җиһангирова, Эльмира Шәрифуллина, Наис Гамбәр, Асия Минһаҗева, Ләбиб Лерон,Илүсә Нәбиуллина, Роза Хәбибуллина,Фәрит Гыйльми, Әхмәт Дусайлы,Зөфәр Дәүләтов,Фәтхулла Абдуллин, Мөҗәһит Әхмәтҗанов, Лилия Садриева, Дөлфәт Хәрби,Гөлфия Мөхәммәтгәрәева, Кәүсәрия Харрасова, Сәгыйдулла Зарипов, Фәссах Вилданов, Әхсән Шәрипов, Мөхәммәтдин Закиров. Алар барысы да китаплары дөнья күргән якташлар. Үзәк китапханәдә әлеге китапларның барысын да алырга һәм укырга мөмкинлек тудырылган. Алар турында бик бай информация тупланган стенд та бар.

Мөслим үзәк китапханәсенә 70 төрле газета- журнал кайтарыла икән. Балалар өчен «Салават күпере», " Мурзилка", «Сабантуй» журналлары һәм «Көмеш кыңгырау» газетасы  яшүсмерләр өчен «Ялкын» журналына без дә язылабыз. Ә язылмаган кешеләргә әлеге газета- журналлар белән китапханәдә танышырга мөмкин. Әлеге басмаларның тиражы артканнан арта.
Газета-журналлар мультимедиа форматына йөз тота, һәр санда QR-кодлар басыла, дип белдерә әлеге басмаларның мөхәррирләре.  Укучылар бу QR-кодлар аша кереп видеороликлар, мультфильмнар, әкиятләр карый, төрле уеннарда, иҗади мастер-классларда катнаша ала.  Әлкге код ярдәмендә мнформация туплау миңа да бик ошый. Бүген исә мин "Мурзилка" журналы белән таныштым. Бик кызыклы һәм файдалы кән!

Үзәк китапханәдә бик уңайлы мохит тудырылган. Китапханәгә килүчеләр үзләрен өйдә кебек тыныч, рәхәт хис итсеннәр, иркенләп китап укысыннар өчен менә шушындый матур ял почмагы ясалган. Теләгән кешегә чәй эчү мөмкинлеге дә булдырылган. Чыннан да, бик рәхәт әлеге китапханәдә!

Мөслим үзәк китапханәсендә менә шундый букеанариум ясап куйганнар. Үзең укырга теләгән китапны аласың да, океанга чумасың! Китап океанына!

. "Районда бүгенге көндә 33 китапханә халыкка хезмәт күрсәтә. Шуларның 31 е - үзәк китапханәнең авылларда урнашкан филиаллары. Районыбызның китап фонды бик бай, барлыгы 323 мең 556 китап исәптә тора. Шуларның 57 мең 188 е үзәк китапханәдә," -диде безгә китапханә хезмәткәре.
Ел дәвамында китапханәчеләр халык, мәктәпләр, балалар бакчалары белән тыгыз элемтәдә эшли. Милләтебезнең гореф-гадәтләре, йолалары белән үрелеп баручы түгәрәкләр оештырыла. Күренекле даталар, язучы, шагыйрьләрнең истәлекле көннәре игътибарсыз калмый. Һәркайсына багышлап, массакүләм чаралар үткәрелә. Бүгенге көндә үзәк китапханә тагын да ямьләнгән, анда барлык уңайлыклар да тудырылган. Теләгән һәр кеше бушка интернет челтәреннән файдалана ала, 77 төрле газета-журнал белән танышырга иркен уку залы эшли. Интернет тормышыбызның күп өлешен алса да, китап укучыларыбыз кимеми икән. Район үзәгендә генә дә алар 3 меңнән артык. Тормышыбызны, хезмәтебезне җиңеләйтү өчен, бар нәрсәне компьютерлаштыру бара. Шуның белән бәйле рәвештә Татарстан Республикасы китапханәләрендә 2017 елдан һәр китап укучыга бердәм китап укучы билетлары бирелә башлады. Әлеге билетны һәр кеше алырга тиеш. Ул бер мәртәбә генә бирелә. Аның өстенлеге шунда: бердәм китап укучы билеты кулыгызда булса, сез, республиканың теләсә кайсы китапханәсенә кереп, китап алу мөмкинлегенә ия буласыз. Үзәк китапханәдә дә әлеге билетларны укучыларга тапшыру бара. Бердәм китап укучы билетын алу өчен сезгә китапханәгә шәхесегезне дәлилләүче документлар (паспорт, ИНН, туу турында таныклык) белән килергә кирәк. Киләчәктә китап укучылар әлеге билет белән генә китап ала алачак. Халкыбыз гомер-гомергә китап укырга яраткан. Бүген дә китап сөючеләр аз түгел. Китап кешене кеше буларак формалаштыра. Укыгыз, китапны яратыгыз!

Летом были с мамой в Москве и посетили один из лучших музеев Москвы для детей Государственный Дарвиновский музей.


Госуда́рственный Да́рвиновский музе́й — московский музей, посвящённый дарвинской теории эволюции. Инициатором создания стал биолог Александр Котс.

Та самая настойчивость, которая когда-то заставляла меня мальчиком добровольно голодать, тратя данные на завтрак деньги на покупку мертвых птичек и зоологических картинок, — та же самая настойчивость и у населениепорство двигали мною полвека, побуждая день за днем и год за годом собирать, накапливать десятки, сотни, тысячи научных экспонатов для музея...
Александр Котс.

Экспозиция музея состоит из более чем 400 000 единиц хранения, размещённых на 5 000 м². В Дарвиновском музее представлена информация о процессе эволюции, многообразии жизни на Земле, изменчивости и наследственности видов, естественном отборе и борьбе за существование в природе.

В музее экспонируется самая большая в мире коллекция абберантов — птиц и зверей, окраска которых имеет отклонения от типичного для данного вида. Особую ценность представляют скелет вымершей в конце XVII века нелетающей птицы дронта, некогда обитавшей на острове Маврикий, чучела бескрылой гагарки, странствующих голубей и разноклювой гуйи.


В музее хранятся около 9000 работ о природе, в число которых входят первое издание «Происхождение видов», письма Дарвина, а также старинные книги по естественной истории. Одно из самых редких произведений коллекции — «История змей и драконов» Уллиса Альдрованди.

Воссозданная каюта Чарльза Дарвина на шхуне "Бигль".



В Дарвиновском музее используются современные мультимедийные технологии: аудиотрансляции голосов птиц и зверей, свето-видео-музыкальная экспозиция «Живая планета», установлены информационный центр «ЭкоМосква» и интерактивный комплекс «Путешествие с животными», оснащенный технологией дополненной реальности. В 2014 году мэр Москвы Сергей Собянин открыл в музее интерактивный центр «Познай себя-познай мир». При музее открыт Центр молодежного инновационного творчества с курсами электроники и робототехники..



Коллекция лис, которой гордится музей.

Последние залы музея посвящены динозаврам.

Если будете в Москве, обязательно посетите этот необыкновенный музей!

В глубинке Агрызского района есть маленькая деревня - Чишма. Главная достопримечательность этой деревни- Хороший Ключ, хороший родник. Он расположен среди ив. В 1999 году место, откуда вытекает родник, облагородили. Мой бабай Москов Гафият был одним из инициаторов этого.
А родник действительно очень хороший, в нем очень вкусная, прозрачная вода, которая имеет одинаковую температуру и зимой, и летом, и течет она день и ночь, не переставая, на своем пути проходит несколько километров по лугам и лесам и вливается в реку Иж. Все жители деревни набирают воду для питья и для кипячения чая именно в этом роднике, и мы, каждый раз, когда приезжаем навестить абику с бабаем, увозим с собой канистру чистой воды.